Giới thiệu dự án

"Hành Trình Đầu Đời" (tên tiếng Anh: Early Journey of Life - EJOL), là mô hình đào tạo kỹ năng làm cha mẹ tích cực, tập trung vào giai đoạn 2000 ngày đầu đời của trẻ (từ mang thai tới khi trẻ 5 tuổi). Đây là chương trình can thiệp do hai cơ quan, Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Phát triển Cộng đồng (RTCCD) và Đơn vị Sức khỏe Phụ nữ và Toàn cầu thuộc Đại học Monash Úc xây dựng mô hình, nhằm cải thiện sức khỏe bà mẹ (thể chất và tinh thần) và các chỉ số sức khỏe và phát triển của trẻ thông qua tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng làm cha mẹ tích cực và tạo nhóm cộng đồng thúc đẩy thay đổi hành vi.

Nội dung can thiệp của Hành Trình Đầu Đời được xây dựng dựa trên bằng chứng khoa học và đã được hiệu chỉnh cho phù hợp với văn hóa Việt Nam, bám sát theo Khung Chăm Sóc Nuôi Dưỡng (Nuturing Care Framework) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hướng dẫn Chăm sóc vì sự phát triển toàn diện của trẻ (Care for Child Development) của WHO và UNICEF, Suy nghĩ Tích cực (WHO), Chăm sóc trẻ bệnh tổng hợp - IMCI (WHO), Sơ cấp cứu (Hiệp hội tim mạch Mỹ - AHA- và Hội tim mạch và đột quỵ Canada -HSFC), và hướng dẫn quốc gia về chăm sóc sức khỏe sinh sản do Bộ Y tế Việt Nam ban hành. 

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ EM Ở VIỆT NAM

Kết quả của nghiên cứu từ dự án trước được RTCCD và đại học Monash chỉ ra rằng: Phụ nữ mang thai ở nông thôn Việt Nam thường bị suy dinh dưỡng năng lượng, nguồn thực phẩm dung nạp không đảm bảo về cả chất và lượng, chỉ số khối cơ thể BMI thấp <18,5, 80% bị thiếu iốt, 17% thiếu máu do thiếu sắt, 1/3 có nguy cơ trầm cảm lo âu trong quá trính mang thai và sau sinh, và 19% bị bạo lực gia đình (1-2). Trong bối cảnh đó, trẻ em ít nhận được sự chăm sóc đáp ứng từ người chăm sóc, tỷ lệ dinh dưỡng thấp còi cao, chỉ số phát triển trẻ thấp (2-4). Mô hình can thiệp đã lĩnh vực sẽ giúp giảm nhẹ những tác động đã nêu và tạo môi trường tích cực, giúp mẹ khỏe và giúp trẻ phát triển tối đa tiềm năng

THIẾT KẾ CHƯƠNG TRÌNH

NÂNG CAO NĂNG LỰC CÁN BỘ Y TẾ

Tập huấn giảng viên tuyến tỉnh (TOT): bao gồm khóa tập huấn trực tiếp 3 ngày (tập trung vào thực hành) và trước đó cán bộ y tế tuyến tỉnh đã hoàn thành 01 khóa học trực tuyến về "Chăm sóc phát triển trẻ toàn diện 2000 ngày đầu đời" với điểm số cuối khóa đạt trên 75% câu trả lời đúng và được nhận chứng nhận. Học viên tham gia khóa TOT bao gồm giảng viên từ Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tỉnh và trung tâm y tế khu vực; Bệnh viện sản nhi hoặc Khoa Sản và Khoa Nhi của Bệnh viện tỉnh; Bệnh viện sản nhi tư nhân; Trung tâm tiêm chủng dịch vụ.
 
Tập huấn cán bộ tuyến ban đầu: bao gồm hoàn thành 01 khóa học trực tuyến dành cho cán bộ y tế và tham gia 02 ngày tập huấn trực tiếp tập trung vào thực hành. Cán bộ tuyến ban đầu được tập huấn bao gồm 02 cán bộ trạm y tế mỗi xã phường (khu vực thành phố / nông thôn / miền núi) và y tế thôn bản (khu vực miền núi, dân tộc thiểu số). 

Sau tập huấn, mỗi cơ sở y tế được cung cấp 01 bộ công cụ thực hành để sử dụng tại cơ sở y tế như dụng cụ trợ giảng, hướng dẫn người chăm sóc cách chăm sóc, chơi tương tác với trẻ. Bộ công cụ bao gồm 02 búp bê silicon và đồ chăm sóc sơ sinh; 02 hộp khối gỗ/đồ chơi gỗ đa năng; 02 hộp ghép hình; 08 cuốn truyện tranh; 03 bộ luyện vận động tinh; 03 bộ gõ tạo âm thanh; 25 video; 01 bộ thẻ tư vấn (cá nhân và nhóm); 01 sổ tay hướng dẫn điều hành dành cho CBYT (tải hình ảnh bộ công cụ). 

Ngoài ra, để trợ giúp cho tương tác cộng đồng giữa cán bộ y tế và gia đình, chương trình EJOL cung cấp 30 tranh tổng kết hành vi tốt cần làm theo độ tuổi của trẻ để CBYT chia sẻ lên nhóm Zalo cha mẹ. Chương trình đồng thời đã xuất bản 2 cuốn sách "Mang thai Hạnh phúc" và "Cùng con bước vào đời" thuộc bộ sách Nuôi Con Không Áp Lực, đã được nhà xuất bản Nhã Nam xuất bản và phát hành trên toàn quốc.                      

TRIỂN KHAI

Mô hình khu vực đồng bằng

Giai đoạn 2018-2021, mỗi xã/ phường thành lập 1 CLB Hành Trình Đầu Đời. Ban điều hành bao gồm 3 cán bộ (cán bộ y tế xã, giáo viên mầm non xã và cán bộ hội phụ nữ xã). Các buổi sinh hoạt của chương trình sẽ do các cán bộ điều hành đã được đào tạo tổ chức. Trong mỗi buổi sinh hoạt, diễn ra trong 60 – 90 phút, gia đình được mời xem các video clip với các hướng dẫn thực hành theo bước. Sau đó, gia đình thực hành luôn các kỹ năng đã xem trên búp bê, hoặc đóng vai, hoặc làm trực tiếp với trẻ. Sau đó, cha mẹ ông bà tham gia thảo luận về sự khác biệt giữa thực hành trước đây và thực hành theo khuyến cáo khoa học và cam kết thay đổi. Các thông điệp khuyến khích thay đổi hành vi được thiết kế dưới dạng hình ảnh áp-phích (tranh) được chiếu trên màn hình ở câu lạc bộ để gia đình ghi nhớ. Khi mỗi buổi sinh hoạt, các áp phích được chia sẻ cho gia đình trong nhóm Zalo để thúc đẩy thay đổi hành vi và tương tác giữa các gia đình.

Giai đoạn 2022-2024, với sự trợ giúp của khóa học trực tuyến và bộ video được thiết kế bài bản, cán bộ y tế trạm đảm nhiệm toàn bộ nhiệm vụ hướng dẫn cha mẹ ông bà cách chăm sóc và chơi tương tác với trẻ. Một số xã phường tổ chức buổi học vào cuối tuần để cả cha và mẹ cùng bố trí tham gia. Một số xã phường lồng ghép với buổi tiêm chủng hàng tháng và tổ chức buổi hướng dẫn trong 30-45 phút chờ đợi sau tiêm chủng. 

Giai đoạn 2025 - 2028, chương trình EJOL được lồng ghép với hoạt động thường quy về tiêm chủng và chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em tại cơ sở y tế. 12 bài thực hành được lồng ghép triển khai trong 30 phút chờ đợi sau tiêm. Trẻ và người chăm sóc được mời tới trạm y tế theo nhóm tuổi và bài sinh hoạt tương ứng theo nhóm tuổi được CBYT trạm tổ chức hướng dẫn tới gia đình. Mỗi tháng, trạm y tế tổ chức 2 bài tới cộng đồng. Đối với khoa Sản bệnh viện tỉnh và khu vực (công lập và tư nhân), cán bộ y tế khoa sẽ hướng dẫn bài 1-3 tập trung cho phụ nữ mang thai và chồng. Đối với khoa Nhi bệnh viện tỉnh hoặc bệnh viện sản nhi, cán bộ y tế hướng dẫn các bài 3-12, lồng ghép vào buổi họp hội đồng bệnh nhân của khoa, mỗi tháng tổ chức 2 bài. Ngoài ra, cha mẹ được khuyến khích tham gia khóa học trực tuyến miễn phí để học thêm các kỹ thuật tương tác giáo dục sớm và chăm sóc con đúng cách. 

 

TÁC ĐỘNG CỦA MÔ HÌNH

Tính hiệu quả của mô hình Hành Trình Đầu Đời đã được đánh giá bằng nghiên cứu thực nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát theo cụm (cRCT) năm 2018-2021 tại 84 xã phường tỉnh Hà Nam với cỡ mẫu là 1200 cặp mẹ-con, tham gia từ khi mang thai đầu kỳ và theo dõi tới khi trẻ tròn 2 tuổi. Kết quả nghiên cứu cho thấy trẻ ở nhóm can thiệp có điểm về Phát triển trí tuệ nhận thức, Vận động và Ngôn ngữ cao hơn so với trẻ ở nhóm đối chứng, và sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê. Chỉ số trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân nghiêm trọng (điểm cân nặng theo tuổi <-2 z-score) ở trẻ 24 tháng tuổi của nhóm can thiệp thấp hơn đáng kể so với nhóm đối chứng.

Bảng đánh giá hành vi cha mẹ tại nhà (HOME Inventory) thông qua quan sát trong 3 giờ đồng hồ được thiết kế để đánh giá về tần xuất, mức độ, chất lượng của hoạt động tương tác giữa cha mẹ và con; sự đáp ứng trong chăm sóc sớm; sự sẵn có của môi trường giáo dục sớm; và sự sắp xếp để đảm bảo môi trường an toàn cho trẻ. Kết quả cho thấy cha mẹ ở các xã can thiệp thực hiện các hành vi tốt và đúng khoa học trong chăm sóc con cao hơn so với cha mẹ ở các xã đối chứng.

Kết quả tác động của mô hình Hành Trình Đầu Đời đã được xuất bản trên tạp chí Lancet năm 2023; hiệu quả kinh tế của mô hình cũng đã được phân tích và xuất bản. Bài học kinh nghiệm từ triển khai ở góc độ dự án và hướng tới nhân rộng mô hình cũng đã được đưa ra trong bài báo xuất bản năm 2024.
 

Đội ngũ chuyên gia

---

---

---

---

---

---

---

---

---

---

Nhà tài trợ & Đối tác

Thiết kế nội dung

Đối tác triển khai

Cơ quan tài trợ

Hỗ trợ chính sách